Dnia 22 kwietnia 2017 roku została otwarta wystawa "Leon Barszczewski podróżnik i fotograf XIX wiecznej Azji Środkowej. Inicjatorem wystawy był Igor Strojecki, jego prawnuk, który od wielu lat zajmuje się badaniem historii własnej rodziny.
Eksponaty prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów:
Prywatnych Igora Strojeckiego
Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie
Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie
Muzeum Zamojskiego w Zamościu
Wystawę można zwiedzać do września 2017 roku.
___________________
Leon Barszczewski urodził się 20 lutego 1849 r. w Warszawie. Po przedwczesnej stracie rodziców został wzięty pod rosyjską „opiekę rządową” i wysłany do szkoły kadetów w Kijowie, co zadecydowało o jego dalszych losach – służbie w armii carskiej Rosji. W latach 1876-1897, z przerwami, przebywał w Samarkandzie, która stała się jego bazą wypadową na terytorium m.in. Wschodniego Turkiestanu, Emiratu Buchary, Chanatów Badachszanu i Darwazu. Na niezbadanych wcześniej terenach to on niejednokrotnie był pierwszym Europejczykiem widzianym przez tamtejszych mieszkańców. Podczas swych podróży opracowywał mapy terenu, biegu rzek i dróg, badał szlaki komunikacyjne na pograniczu Chin i Afganistanu. Tereny, po których podróżował Leon Barszczewski leżą obecnie w przeważającej części w granicach Republik Uzbekistanu i Tadżykistanu. W trakcie wypraw gromadził okazy botaniczne, zoologiczne i mineralogiczne oraz prowadził obserwacje etnograficzno-antropologiczne. Był jednym z pierwszych badaczy prowadzących badania archeologiczne na wzgórzu Afrasiab przyczyniając się do odkrycia starożytnej Samarkandy. Leon Barszczewski w swych dziennikach z podróży zanotował liczne obserwacje botaniczne, zoologiczne, geograficzne i geologiczne. Odkrył wiele pokładów złóż mineralnych, w tym rud metali, kamieni szlachetnych (złota i diamentów). Z zebranych w trakcie wypraw licznych okazów przyrodniczych, archeologicznych i etnograficznych utworzył w Samarkandzie muzeum.
Podróżnikowi w trakcie jego licznych wypraw towarzyszył aparat fotograficzny. Dzięki temu, co utrwalił na szklanych negatywach możemy dziś podziwiać wizerunki tamtych ludzi, zobaczyć ich zajęcia i życie codzienne. Leon Barszczewski dzięki swej ciekawości ludzi oraz tolerancji i przyjaznemu nastawieniu wobec nich szybko zjednywał sobie zaufanie i szacunek tubylców. Spisywał miejscowe podania, legendy i wierzenia. Na swoich fotografiach uwiecznił krajobrazy, architekturę, a także sceny z życia codziennego mieszkańców odwiedzanych rejonów. W kadrze zatrzymał wiele portretów mężczyzn w barwnych strojach, scen rodzajowych oraz niepowtarzalne wizerunki tamtejszych kobiet. Bez wątpienia można go uznać za prekursora fotografii reportażowej. Jego zdjęcia, docenione i zauważane, zostały nagrodzone złotymi medalami na wystawach fotograficznych w 1895 r. w Paryżu (za wizerunki lodowców azjatyckich) oraz w 1901 r. w Warszawie („za widoki i sceny rodzajowe wschodnie”). Zbiór fotografii Leona Barszczewskiego jest jedyną tego typu w Polsce dokumentacją ikonograficzną terenów Azji Środkowej końca XIX wieku wykonaną przez polskiego podróżnika.
Leon Barszczewski prowadził pionierskie badania lodowców w Górach Zerawszańskich i Hissarskich. Podziw i uwielbienie tych białych olbrzymów przerodziły się w pasję badawczą. Barszczewski był pierwszym polskim badaczem lodowców Azji i cenionym w środowisku naukowym wybitnym glacjologiem. Jeden z lodowców południowego zbocza Grzbietu Hissarskiego nosił jego imię nadane przez rosyjskiego botanika prof. Władimira Lipskiego. Uczony ten, w uznaniu zasług Barszczewskiego nazwał również jego imieniem roślinę – Czosnek Barszczewskiego (Allium barsczewskii Lipsky). Jako ceniony badacz Leon Barszczewski należał m.in. do Rosyjskiego Towarzystwa Geograficznego.
Po zakończeniu służby w Azji Środkowej został przeniesiony do Siedlec, gdzie w roku 1904 ufundował Szkołę Handlową dla dziewcząt (obecne II Liceum Ogólnokształcące im. św. Królowej Jadwigi). Zmarł tragicznie 22 marca 1910 r. w Częstochowie. Obecnie spoczywa na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.
Foto. Sebastian Oliwiak / Muzeum Zamojskie
