W ramach wystawy „Od Patriotyzmu do Bohaterstwa. Dziedzictwo sztuki wojennej” zorganizowano szereg wydarzeń towarzyszących, które wzbogaciły doświadczenia zwiedzających. Wśród nich znalazły się wykłady i lekcje muzealne, które pogłębiły wiedzę na temat sztuki wojennej oraz jej znaczenia w historii Polski. Dodatkowo, zrealizowano warsztaty edukacyjne, podcasty oraz koncert, które w twórczy sposób łączyły historię z kulturą. Te inicjatywy miały na celu nie tylko przybliżenie tematu, ale także stworzenie przestrzeni do refleksji i dialogu na temat patriotyzmu i bohaterstwa w kontekście sztuki.
07
Action Zamość
Jednym z najtragiczniejszych wydarzeń II wojny światowej w okupowanej Polsce była niemiecka akcja wysiedleńczo-osadnicza na Zamojszczyźnie, która została uznana za "Pierwszy obszar osiedleńczy w Generalnym Gubernatorstwie". W listopadzie 1941 r. na rozkaz Odilo Globocnika Niemcy przeprowadzili sondażowe wysiedlenia siedmiu wsi położonych wokół Zamościa. Początek właściwej, zmasowanej akcji wysiedleńczej w regionie przypadł 27 listopada 1942 r. we wsi Skierbieszów. Pierwsza faza wysiedleń trwała do końca 1942 r. i objeła wsie powiatu zamojskiego i tomaszowskiego. Druga rozpoczęła się 13 stycznia i trwała do 6 marca 1943 r. Wysiedlono wtedy wsie powiatu hrubieszowskiego. Ostatnia faza wysiedleń, obejmująca przede wszystkim powiat biłgorajski, przypadła na lato 1943 r. Wysiedlana w skrajnie barbarzyński sposób ludność trafiała do obozów przejściowych w Zamościu, Zwierzyńcu i Biłgoraju. Po selekcji kierowana była na roboty do Rzeszy, do obozów koncentracyjnych Auschwitz, na Majdanek lub do tzw. wsi rentowych w dystrykcie warszawskim.
Fot 1. Obóz przejściowy w Zamościu, skrzyżowanie ulic Okrzei i Piłsudskiego, Muzeum Zamojskie w Zamościu
Szczególny los spotkał dzieci z zamojskich wsi. Z 30 tys., dotkniętych wysiedleniami, znaczną część przeznaczono do zniemczenia i trafiła do niemieckich rodzin adopcyjnych. Ok. 10 tys., straciło życie. Do sierpnia 1943 r. wysiedlono 110 tys. Polaków z 294 wsi. Na opuszczonych ziemiach osiedlono 10–13 tys. Niemców. Tragedia ludności Zamojszczyzny stała się bezpośrednią przyczyną podjęcia akcji zbrojnej przez Polskie Państwo Podziemne. Oddziały partyzanckie przeprowadziły ok. 300 akcji zbrojnych. Międzynarodowy Trybunał w Norymberdze uznał akcję wysiedleń Zamojszczyzny i germanizacji dzieci za zbrodnie przeciwko ludzkości, a konferencja UNESCO w Trogen z 1948 r. za zbrodnię ludobójstwa.
Fot. 2 Dożywianie dzieci przez Niemców z zamojskiech koszarach, Muzeum Zamojskie w Zamościu
Projekt dofinansowany został ze środków Muzeum Historii Polski i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego
w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.
07
Działania realizowane w ramach projektu
Internetowy Konkursu "HASŁO - SYMBOL - UPAMIĘTNIAJĄCE LOSY DZIECI ZAMOJSZCZYZNY
W czerwcu 2022 r., przeprowadzono konkurs internetowy w celu wyłonienia hasła - symbolu, które będzie wykorzystywane do identyfikacji materiałów i przedsięwzięć organizowanych przez Muzeum, w związku z działaniami podjętymi w ramach 80. rocznicy wysiedleń ludności Zamojszczyzny i innych. Zadanie konkursowe polegało na dostarczeniu hasła - symbolu zgodnego z wymaganiami Regulaminu, za pomocą formularza zgłoszeniowego umieszczonego pod adresem: www.muzeumarsenal.pl. Zwycięskie hasło to Wyrwane z Ramion Matki Polski, autorem hasła jest: Jakub Hałasa.
Warsztaty historyczno–plastyczne pt.: „Zabawki z niczego”
17 września 2022 r., odbyły się warsztaty historyczno – plastyczne pt.: „Zabawki z niczego” dla dzieci w wieku 6-9 lat. Pierwsza część spotkania poświęcona była rozmowie o wartościach i trudnych sytuacjach w kontekście życia w czasie wojny. Drugą część zajęć przeznaczona była na działania twórcze, co pozwoliło rozładować trudne emocje związane z podejmowaną tematyką. Zajęcia poprowadziła Wioletta Brzozowska - nauczyciel i prowadząca pracownię rękodzieła plastycznego w Młodzieżowym Domu Kultury w Zamościu.
Kreatywne warsztaty wokół hasła - symbolu: "Wyrwane z ramion Matki Polski"
22 października 2022 r. odbyły się kreatywne warsztaty wokół hasła - symbolu: Wyrwane z ramion Matki Polski. Zajęcia skierowane były do młodzieży w wieku 15 - 18 lat. Pierwsza część spotkania przybliżyła uczestnikom podstawowe informacje o niemieckiej akcji wysiedleńczej. Drugą część zajęć przeznaczono na działania twórcze, podczas których młodzież poznała różne techniki malowania na tkaninach. Zajęcia poprowadził Pan Mateusz Kitka - nauczyciel i prowadzący pracownię projektowania graficznego w Państwowym Liceum Sztuk Plastycznych w Zamościu.
Akcja społeczno-edukacyjna „Wyrwane z ramion Matki Polski”
W niedzielę 23 października 2022 r. wraz z Uczniami z Liceum Ogólnokształcącego Centrum Szkół Mundurowych w Zamościu przeprowadziliśmy akcję społeczno-edukacyjną przypominającą o obchodzonej w tym roku 80. rocznicy wysiedleń ludności Zamojszczyzny.
Bezpłatne lekcje muzealne
Lekcję muzealną Wyrwane z ramion Matki Polski przygotowano z myślą o młodzieży oraz ich nauczycielach. Zajęcia prowadzono od września do końca października na stałej wystawie w Pawilonie pod Kurtyną, w jej wybranych częściach. Celem lekcji było przekazanie uczniom wiedzy dotyczącej przygotowania i przebiegu niemieckiej akcji wysiedleńczej na Zamojszczyźnie, opowiedzenie o organizowanych formach pomocy dla wysiedlanej ludności, również przybliżenie podjętego cywilnego i zbrojnego oporu w obronie Zamojszczyzny przez struktury Polskiego Państwa Podziemnego. Trudne zagadnienia wojenne uczniowie poznają na przykładzie losów konkretnych osób. Druga część lekcji była okazją do refleksji, poznania spektrum sytuacji, w których znaleźli się mieszkańcy Zamojszczyzny, a szczególnie dzieci z zamojskich wsi.
Scenariusz lekcji do pobrania
Udostępniono na zasadach wolnej licencji: Creative Commons Uznania autorstwa – Na tych samych warunkach (CC BY-SA) w ramach projektu „Dzieci – najmłodsze ofiary wojny. W 80. rocznicę wysiedleń ludności Zamojszczyzny” dofinansowanego ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.
Wystawa plakatów
W Pawilonie pod Kurtyną prezentujemy plakaty, które są graficzną próbą przedstawienia hasła: Wyrwane z ramion Matki Polski. Autorami prac są uczniowie Państwowego Liceum Sztuk Plastycznych im. Bernardo Morando w Zamościu.
Konferencja popularno-naukowa
W piątek 25 listopada odbyła się konferencja popularno-naukowa Dzieci - najmłodsze ofiary wojny... inaugurująca w Zamościu uroczystości z okazji 80. rocznicy wysiedleń ludności Zamojszczyzny.
Materiały konferencyjne do pobrania
Udostępniono na zasadach wolnej licencji: Creative Commons Uznania autorstwa – Na tych samych warunkach (CC BY-SA) w ramach projektu „Dzieci – najmłodsze ofiary wojny. W 80. rocznicę wysiedleń ludności Zamojszczyzny” dofinansowanego ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.
Wernisaż wystawy "Dzieci - najmłodsze ofiary wojny. W 80. rocznicę wysiedleń ludności Zamojszczyzny"
Do 31 marca 2023 roku będzie można zwiedzać nową wystawę czasową pt. Dzieci - najmłodsze ofiary wojny. W 80. rocznicę wysiedleń ludności Zamojszczyzny. Ekspozycja w szczególny sposób skupia się na losie najmłodszych ofiar wojny. Wojny, która skradła im spokojne dzieciństwo - czas beztroskiej zabawy i miłości. Nie sposób jest wyobrazić sobie przeżywanych przez nich emocji. Mamy nadzieję, że otwarta 25 listopada wystawa Dzieci - najmłodsze ofiary wojny. W 80. rocznicę wysiedleń ludności Zamojszczyzny nie tylko przybliży odbiorcy ten tragiczny rozdział w dziejach Zamojszczyzny ale również zwróci uwagę widza na współczesne konflikty, w których największymi ofiarami są cywile, a w szczególności dzieci.
DO POBRANIA:
Udostępniono na zasadach wolnej licencji: Creative Commons Uznania autorstwa – Na tych samych warunkach (CC BY-SA) w ramach projektu „Dzieci – najmłodsze ofiary wojny. W 80. rocznicę wysiedleń ludności Zamojszczyzny” dofinansowanego ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Patriotyzm Jutra”.
Projekt dofinansowany został ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie i Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Patriotyzm Jutra”
